Haarlemmermeer is een Nederlandse droogmakerij en gelijknamige gemeente in het zuiden van de Nederlandse provincie Noord-Holland.

In de eeuwen voor de droogmaking in de jaren 1849-1852 was het Haarlemmermeer een enorme watervlakte. De Haarlemmermeer is omgeven door een ringvaart. In het noordoosten van de gemeente ligt de Luchthaven Schiphol.

Van drie meren tot één meer
In de middeleeuwen, rond de 13e eeuw, kende het gebied tussen de steden Amsterdam, Haarlem en Leiden ten minste drie veenmeren, te weten: het Spieringmeer in het noorden, het (oude) Haarlemmermeer in het midden en het Leidsemeer in het zuiden. Voor delen van deze meren bestonden plaatselijk ook namen als het Hellemeer en het Oude Meer, maar dat waren delen van de voornoemde meren. Door vervening (met name door Haarlemmers) ten behoeve van de brandstofvoorziening van de groeiende steden en hun bedrijvigheid en als gevolg van golfafslag door slechte of ontbrekende bedijking verdween in de loop der jaren vooral aan de noordelijke en oostelijke oevers steeds meer veenland.

Omstreeks 1477 ontstond bij de Vennep een open verbinding tussen het Oude Haarlemmermeer en het Leidsemeer. In 1508 werden de laatste restanten van de landbrug die het Oude Haarlemmermeer en het Spieringmeer van elkaar scheidden weggespoeld. Hierbij ging tevens de belangrijkste verbinding over land tussen Haarlem en Amsterdam via Sloten verloren, waarna nog slechts de route via de Spaarndammerdijk overbleef.

Aldus voegden de drie meren zich aaneen tot één groot meer, dat het (nieuwe) Haarlemmermeer werd genoemd: het grootste meer van Holland, met een oppervlakte van bijna 17 duizend hectare. Vanwege het woeste en landvretende karakter van het meer kreeg het de bijnaam de "Waterwolf".

Later dreigde ook de landverbinding die het Haarlemmermeer van het IJ scheidde verloren te gaan, maar met veel moeite kon in de jaren na 1509 de Spaarndammerdijk hersteld worden, waardoor het Haarlemmermeer uiteindelijk geen deel ging uitmaken van de zeearm met zout water die zich vanaf de Zuiderzee westwaarts via het IJ uitstrekte.

Niet alleen veel land ging verloren, ook verschillende dorpen, waaronder Nieuwerkerk en Rijk, werden door het water verzwolgen. Van het dorpsgebied van Aalsmeer verdween meer dan de helft, doch de dorpskern van Aalsmeer bleef net buiten de oevers van het meer behouden.

Op 26 mei 1573 vond tijdens het Beleg van Haarlem de slag op het Haarlemmermeer plaats tussen een Spaanse vloot onder leiding van Bossu en een Hollandse vloot onder leiding van Marinus Brandts.

De 'Waterwolf' maakte een geruchtmakend slachtoffer op 7 januari 1629 toen Frederik Hendrik van de Palts, de oudste zoon van Frederik V van de Palts, verdronk op een boottocht van Den Haag naar Amsterdam. Zij waren op weg gegaan om de door Piet Hein op de Spanjaarden buitgemaakte zilverschat in Amsterdam te bezichtigen, maar kwamen terecht in een hevige storm. Het schip verging en er verdronken vier opvarenden. Frederik V overleefde ternauwernood zelf de storm.

Plannen tot droogmaking
Al in de 17e eeuw werden, onder andere door Jan Adriaenszoon Leeghwater, plannen gemaakt om het Haarlemmermeer droog te malen. In 1641 publiceerde Leeghwater zijn Haarlemmermeer-boek. Hiervoor zouden circa 200 poldermolens nodig zijn geweest. Tegen deze plannen bestond echter sterke oppositie. Zo wilde Leiden zijn lucratieve visrechten niet kwijt en lag Haarlem dwars omdat het fors verdiende aan de scheepvaart; het transportmiddel bij uitstek in het drassige Holland. Daarnaast ontbraken de middelen en was er weinig vertrouwen in de technische haalbaarheid van een droogmakerij op deze schaal.

Eind 1836 hadden twee stormen het water tot de poorten van Leiden en Amsterdam opgejaagd, waarna koning Willem I in 1837 besloot dat het meer moest worden drooggemalen. Bij Koninklijk Besluit van 1 augustus werd een commissie belast met het maken van een ontwerp voor de droogmaking. Dit ontwerp liet even op zich wachten; pas toen in 1839 Amsterdam en Leiden weer te kampen hadden met overlast kwam er schot in de zaak. Voor het graven van de Ringvaart en de bedijking zette jonkheer Frederik van de Poll in mei 1840 bij Hillegom de eerste spade in de grond. Na acht jaar graven was het meer volledig afgesloten door een ringdijk van 59,5 km lengte en 0,70 tot 1,70 m hoogte.

De droogmakerij
Inmiddels was besloten de droogmaking volledig met stoomkracht te verrichten: een unicum in die tijd, want tot dan werden vooral windmolens gebruikt. De bedoeling was de benodigde machines in Nederland te laten bouwen, maar de laagste Nederlandse inschrijver zat veertig procent boven die uit het buitenland, en zo kreeg een Engels bedrijf de opdracht. In 1845 werd eerst een proefstoomtuig gebouwd, het Gemaal De Leeghwater (bij de Kaag), dat in 1848 begon met het droogmalen. In 1849 werden de andere twee stoomgemalen in gebruik genomen: Gemaal De Cruquius (bij Heemstede) en Gemaal De Lynden (bij Osdorp). De gemalen werden vernoemd naar personen die initiatieven hadden genomen tot droogmaking (Nicolaus Cruquius en Frans Godard baron van Lynden van Hemmen). Uiteindelijk viel het meer op 1 juli 1852 droog.

In de jaren daarna werd het nieuwe land ontgonnen. De grond bracht 8 miljoen gulden op, de kosten van de droogmaking bedroegen 14,5 miljoen. Het verschil werd in de jaren daarna via grondbelasting goedgemaakt. De kopers bestonden vooral uit rijke lieden uit de grote steden, die grond vervolgens aan boeren verpachtten.

De 20 km lange Hoofdvaart verbindt Gemaal De Lynden in het noorden met Gemaal De Leeghwater in het zuiden van de polder.

Gemeente Haarlemmermeer
Na het droogvallen duurde het nog tot 11 juli 1855 voordat de Haarlemmermeer een gemeente werd. Voordien zijn er plannen geweest om de Haarlemmermeer in twee gemeenten in te delen, waarbij het noordelijke deel bij Noord-Holland zou worden gevoegd en het zuiden bij Zuid-Holland. De eerste burgemeester was Matthijs Samuel Petrus Pabst. Het gemeentehuis stond oorspronkelijk in Heemstede, maar sinds 1867 in Hoofddorp.

In de polder zouden twee dorpen gesticht worden: Kruisdorp (het latere Hoofddorp) en Venneperdorp (het latere Nieuw-Vennep). Kruisdorp ontwikkelde zich al snel tot het belangrijkste dorp van de polder, mede doordat hier het gemeentehuis gebouwd werd. Ook het polderhuis kwam in dit dorp. Later kwamen er meer dorpen, waarvan Badhoevedorp en Zwanenburg de grootste zijn.

Haarlemmermeer bestaat uit 26 kernen en is een van de grotere gemeenten van Nederland.

Gemaal De Cruquius werd in 1933 buiten gebruik gesteld en is sindsdien een museum. Nabij Aalsmeer verscheen in 1991 Gemaal De Bolstra (vernoemd naar Melchior Bolstra).

Nabij Vijfhuizen is sinds 2001 gemaal Vijfhuizen in werking gesteld, welke een jaar na ingebruikname Gemaal Koning Willem I werd gedoopt. Dit gemaal is een paar kilometer ten oosten van het oude stoomgemaal De Cruquius gelegen. Het gemaal De Lynden werd in 2006 uitgebreid om een grotere capaciteit te verkrijgen, dit mede door de uitbreiding van het verharde oppervlak in de polder, als gevolg van uitbreiding van de (woon)bebouwing en uitbreiding van Schiphol.

Aanvankelijk was Haarlemmermeer een landbouwgemeente. In de 20e eeuw kwam de glastuinbouw op en werd de Luchthaven Schiphol ontwikkeld. Zowel rond Schiphol als Hoofddorp bevinden zich bedrijventerreinen en kantoorparken. Veel internationale bedrijven hebben hier een vestiging. In 2002 werd nabij Vijfhuizen de Floriade gehouden.

Recreatie
Luchthaven Schiphol is een grote toeristische trekpleister. Het Haarlemmermeerse Bos is een bosachtig recreatiegebied waar regelmatig evenementen gehouden worden, zoals jaarlijks Mystery Land en het Concours Hippique. In 2002 werd in dit gebied de Floriade gehouden. Zowel in het Haarlemmermeerse Bos als ten zuiden van Hoofddorp bij de wijk Toolenburg is een recreatieplas. Nabij het Haarlemmermeerse Bos bevindt zich ook het Historisch Museum Haarlemmermeer.

Musea
Haarlemmermeer heeft de volgende musea binnen de gemeentegrenzen: Historisch Museum Haarlemmermeer, Museum de Cruquius en het CRASH Luchtoorlog- en Verzetsmuseum '40-'45. In 2003 is het nationaal luchtvaartmuseum Aviodome verhuisd van Schiphol naar Lelystad onder de nieuwe naam Aviodrome.

Stelling van Amsterdam
Dwars door Haarlemmermeer loopt een deel van de Stelling van Amsterdam, die op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Het Haarlemmermeerse deel van de Stelling bestaat uit: Fort bij Vijfhuizen, Batterij aan de IJweg, Fort bij Hoofddorp, Batterij aan de Sloterweg en Fort bij Aalsmeer. De Geniedijk verbindt de forten en batterijen met elkaar.

Architectuur
Nabij het Fort bij Hoofddorp staat de enige nog overgebleven windmolen in Haarlemmermeer: molen De Eersteling (bouwjaar 1856 en in 1977 verplaatst naar zijn huidige locatie).

In het bijzijn van koningin Beatrix zijn in 2004 de Calatravabruggen, drie opvallende bruggen van de Spaanse architect Santiago Calatrava, geopend. De bruggen liggen over de Hoofdvaart en zijn genoemd naar snaarinstrumenten: Harp, Citer en Luit. De bruggen liggen respectievelijk in de Noordelijke Randweg in Nieuw-Vennep, de Nieuwe Bennebroekerweg tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep en bij de Maria Tesselschadelaan in Hoofddorp.